Elektrośmieci Szkło Papier Metale Baterie Niebezpieczne Bioodpady Samochodowe recykling - menu

Odpady medyczne


Odpady medyczne to substancje stałe, ciekłe i gazowe powstające przy leczeniu, diagnozowaniu oraz profilaktyce, w działalności medycznej prowadzonej w obiektach lecznictwa zamkniętego, otwartego oraz w obiektach badawczych i eksperymentalnych.

Odpady medyczne powstają w różnych jednostkach opieki zdrowotnej, takich jak: szpitale ogólne, szpitale psychiatryczne, sanatoria rehabilitacyjne, ośrodki leczenia odwykowego, ośrodki rehabilitacyjne dla narkomanów, zakłady pielęgnacyjno - opiekuńcze, zakłady leczniczo wychowawcze, zakłady opiekuńczo - lecznicze, szpitale uzdrowiskowe, sanatoria uzdrowiskowe, hospicja, przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, punkty lekarskie, praktyki lekarskie (indywidualne, indywidualne specjalistyczne i grupowe).

Dotychczasowy stan gospodarki odpadami medycznymi w kraju jest niezadowalający. Często zdarza się, że odpady medyczne bez odpowiedniego zabezpieczenia trafiają na wysypiska odpadów komunalnych lub spalane są w kotłowniach szpitalnych. Problematyka prawidłowego usuwania i unieszkodliwiania odpadów medycznych stanowi aktualnie jeden z istotnych problemów dostrzeganych przez służby sanitarno-epidemiologiczne i ochrony środowiska głównie z uwagi na rozproszenie miejsc powstawania tych odpadów. Aby rozwiązać problem prawidłowej gospodarki odpadami medycznymi należy poznać aktualny stan w zakresie ich powstawania, metod unieszkodliwiania oraz mocy przerobowych instalacji. W niniejszym artykule przedstawiono gospodarkę niebezpiecznymi odpadami medycznymi w województwie śląskim na tle istniejących przepisów prawnych.

Klasyfikacja odpadów medycznych


Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) odpady medyczna to odpady powstające w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych oraz prowadzeniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) odpady medyczne sklasyfikowano w grupie 18:

  • 18 Odpady medyczne i weterynaryjne
  • 18 01 Odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej
  • 18 01 01 Narzędzia chirurgiczne i zabiegowe oraz ich resztki (z wyłączeniem 18 01 03)
  • 18 01 02* Części ciała i organy oraz pojemnik na krew i konserwanty służące do jej przechowywania (z wyłączeniem 18 01 03)
  • 18 01 03* Inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, o których wiadomo lub co do których istnieją wiarygodne podstawy do sądzenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt (np. zainfekowane pieluchomajtki, podpaski, podkłady), z wyłączeniem 18 01 80 i 18 01 82
  • 18 01 04 Inne odpady niż wymienione w 18 01 03
  • 18 01 06* Chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne
  • 18 01 07 Chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, inne niż wymienione w 18 01 06
  • 18 01 08*Leki cytotoksyczne i cytostatyczne
  • 18 01 09 Leki inne niż wymienione w 18 01 08
  • 18 01 10* Odpady amalgamatu dentystycznego
  • 18 01 80* Zużyte kąpiele lecznicze aktywne biologicznie o właściwościach zakaźnych
  • 18 01 81 Zużyte kąpiele lecznicze aktywne biologicznie inne niż wymienione w 18 01 80
  • 18 01 82* Pozostałości z żywienia pacjentów oddziałów zakaźnych


W powyższej klasyfikacji gwiazdką zaznaczono niebezpieczne odpady medyczne stanowiące szczególne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi oraz dla środowiska. Należy również dodać, że odpady medyczne zostały sklasyfikowane przez Głównego Inspektora Sanitarnego.

Zgodnie z tą klasyfikacją dzielimy je na cztery grupy:

1. Odpady bytowo-gospodarcze do których należą:

  • Odpady bytowo-gospodarcze z pomieszczeń biurowych, administracyjnych, zaplecza warsztatowego i służb technicznych,
  • Odpady bytowe z oddziałów niezabiegowych,
  • Odpady z kuchni i resztki posiłków z oddziałów niezakaźnych.
    Odpady te mogą być składowane na składowiskach komunalnych.


2. Odpady specyficzne przeznaczone do unieszkodliwiania to odpady, które ze względu na bezpośredni kontakt z chorymi stanowią zagrożenie infekcyjne dla ludzi i środowiska. Z tego też względu wymagane jest izolowanie tych odpadów od otoczenia już w miejscu ich powstawania. Do odpadów tych zaliczamy:

  • Odpady specyficzne zakażone drobnoustrojami (zużyte materiały opatrunkowe, strzykawki, igły, materiały laboratoryjne i medyczne, odpady z sal operacyjnych, oddziałów chirurgicznych, oddziałów zakaźnych, amputowane części ciała, zwłoki zwierząt doświadczalnych, odpady posekcyjne itp.),
  • Leki cytostatyczne i sprzęt używany przy ich podawaniu,
  • Opakowania po lekach oraz leki przeterminowane.


3.Odpady specjalne to:

  • Odpady radioaktywne,
  • Zużyte diagnostyki izotopowe,
  • Substancje toksyczne,
  • Zużyte oleje,
  • Substancje chemiczne nienadające się do spalania ze względów bhp,
  • Zużyte rozpuszczalniki i odczynniki chemiczne,
  • Odpady srebronośne,
  • Zużyte baterie,
  • Uszkodzone termometry rtęciowe i zużyte świetlówki.


4. Odpady wtórne - pozostałości po przeróbce termicznej odpadów specyficznych:

  • Popiół
  • Zeszklony żużel
  • Wyrażone elementy metalowe
  • Pyły i szlamy pochodzące z urządzeń odpylających


Spośród tych czterech grup tylko pierwsza nie stwarza zagrożenia dla środowiska, natomiast pozostałe trzy grupy są sklasyfikowane jako odpady niebezpieczne. Wyżej wymienione odpady specyficzne pokrywają się z klasyfikacją odpadów medycznych zgodną z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206). Odpady te wymagają odizolowania od otoczenia już w miejscu ich powstawania, specjalnych metod gromadzenia, transportu, usuwania i unieszkodliwiania.

Bilans odpadów medycznych dla województwa śląskiego


Ilość odpadów medycznych powstających na terenie województwa śląskiego została oszacowana w oparciu o dane zawarte w roczniku statystycznym i opracowaniu pt.: "System zarządzania gospodarką odpadami medycznymi w województwie śląskim" sporządzonym przez Regionalne Biuro Realizacji Programów Ekologicznych Sp. z o. o. w marcu 2000 roku (synteza). Z Rocznika Statystycznego Województwa Śląskiego 2002 pobrano dane dotyczące ilości oraz rodzajów jednostek opieki zdrowotnej oraz ilości łóżek, a także ilości porad udzielonych w ciągu roku. Z opracowania "System zarządzania gospodarką odpadami medycznymi w województwie śląskim" zaczerpnięto wartości uśrednionych wskaźników powstawania specyficznych odpadów medycznych w różnych jednostkach opieki zdrowotnej wyrażonych w następujących jednostkach: kg/łóżko*doba oraz kg/poradę.
Według informacji zawartej w Roczniku Statystycznym 2002 dla Województwa Śląskiego w województwie znajduje się 114 szpitali ogólnych o łącznej liczbie łóżek 28450 łóżkami, w których powstają odpady medyczne.

W celu określenia ilości odpadów medycznych powstających na terenie województwa śląskiego rozesłano do gmin i powiatów ankietę z zapytaniem o ilość jednostek szpitalnych i przychodni. Przeprowadzona akcja nie dała jednak spodziewanych efektów ze względu na stosunkowo krótki termin odpowiedzi. Do dnia 28 kwietnia wpłynęło 75 ankiet z gmin i powiatów, co stanowi 40% ankietowanych z czego 18% ankiet było pustych. Dlatego też dla określenia ilości odpadów medycznych wykorzystano dane z roczników statystycznych dla województwa śląskiego.

Według Krajowego Planu Gospodarki Odpadami wskaźnik powstawania specyficznych odpadów medycznych powstających w szpitalach wynosi 0,30 kg/łóżko/dobę bez rozróżnienia specjalizacji szpitala natomiast w opracowaniu "System zarządzania gospodarką odpadami medycznymi w województwie śląskim" przedstawione są uśrednione wskaźniki nagromadzenia specyficznych odpadów medycznych dla poszczególnych jednostek opieki zdrowotnej.

Ilość odpadów z poszczególnych rodzajów jednostek opieki zdrowotnej obliczono jako iloczyn uśrednionego wskaźnika odpadów medycznych specyficznych, liczby łóżek/ liczby porad oraz dni przeliczeniowych.

W województwie śląskim 78% wytwarzanych odpadów medycznych powstaje w szpitalach ogólnych. Natomiast w sanatoriach rehabilitacyjnych, ośrodkach leczenia odwykowego, zakładach pielęgnacyjno-opiekuńczych, szpitalach uzdrowiskowych, ośrodkach zdrowia i poradniach ilość powstających niebezpiecznych odpadów medycznych wynosi 10-40 Mg/rok.

Sposoby unieszkodliwiania odpadów medycznych


Odpady medyczne zaliczane do niebezpiecznych nie mogą być poddawane odzyskowi - zgodnie z Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów medycznych i weterynaryjnych, których poddawanie odzyskowi jest zakazane (Dz. U. Nr 8, poz. 102 i 103). W związku z tym odpady te poddawane są różnym sposobom unieszkodliwiania [2, 4], takie jak:
  1. Termiczne przekształcanie odpadów.

  2. Autoklawowanie.

  3. Dezynfekcja termiczna.

  4. Działanie mikrofalami.

  5. Obróbka fizyczno - chemiczna.

Dopuszczalne sposoby unieszkodliwiania niebezpiecznych odpadów medycznych zostały przedstawione są w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie dopuszczalnych sposobów i warunków unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 8, poz. 103 i 104).
Odpady amalgamatu dentystycznego oraz zużyte lecznicze kąpiele, które są aktywne biologicznie o właściwościach zakaźnych powinny poddawane być obróbce fizyczno-chemicznej. Leki cytotoksyczne oraz leki cytostatyczne unieszkodliwiane są jedynie w procesie termicznego przekształcania odpadów [4]. Pozostałe niebezpieczne odpady medyczne mogą być poddawane procesowi termicznego przekształcania odpadów lub innemu procesowi unieszkodliwiania, a więc: mogą być autoklawowane, poddawane dezynfekcji termicznej, działaniu mikrofal itd.

Najbardziej popularnym sposobem unieszkodliwiania odpadów medycznych jest poddawanie ich procesowi termicznego przekształcania odpadów, czyli spalania w specjalnych spalarniach. Na terenie województwa śląskiego znajdują się 3 spalarnie odpadów medycznych i jedno urządzenie do sanitacji.

Łączna zdolność przerobowa instalacji do unieszkodliwiania odpadów medycznych wynosi 3320 "3500 Mg/rok Zdolność przerobowa istniejących instalacji spalarni odpadów medycznych w województwie śląskim jest na dzień dzisiejszy wystarczająca. Problemem w dalszym funkcjonowaniu spalarni jest konieczność doposażenia instalacji do spalania w specjalistyczne urządzenia techniczne oraz urządzenia do prowadzenia ciągłego monitoringu, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 roku w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz. U. z 2002r. Nr 37, poz. 339). Technolodzy w spalarniach sygnalizują, że żadne z urządzeń pracujących w województwie nie spełnia wymogów rozporządzenia. Stąd istnieje groźba zamknięcia już funkcjonujących spalarni w województwie śląskim.

Podsumowanie


W województwie śląskim powstaje 10 % odpadów medycznych w skali całego kraju. Odpady te poddaje się głównie procesom termicznego unieszkodliwiania w spalarniach. Istniejący stan prawny znacznie podnosi wymagania odnośnie parametrów pracy urządzeń i w związku z tym wprowadza konieczność doposażenia istniejących spalarni w specjalistyczne urządzenia techniczne oraz urządzenia do prowadzenia ciągłego monitoringu. W celu prawidłowego prowadzenia gospodarki odpadami medycznymi zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska i ustawy o odpadach, niezbędne jest dofinansowanie istniejących spalarni w województwie śląskim.

Literatura:
1. Kuzio B., i inni: "1. Województwo śląskie" EtapII. - II.3. Analiza Gospodarki odpadami niebezpiecznymi w regionie. Kompleksowy Program Gospodarki Odpadami Niebezpiecznymi w regionie Polski południowej". IGO, Katowice, sierpień 2001 r.
2. "Krajowy Plan Gospodarki Odpadami". Ministerstwo Środowiska 2002 r.
3. Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata 2002 -2010. Warszawa listopad 2002 r.
4. Kuzio B., "Sposoby postępowania z wybranymi odpadami niebezpiecznymi"- Konferencja EKO PLUS: "Prawne, organizacyjne i technologiczne aspekty w planach gospodarki odpadami". Międzynarodowe Targi Szczecińskie, Szczecin 27-28.03.2003r.
5. Regionalne Biuro Realizacji Programów Ekologicznych Sp. z o. o. "System zarządzania gospodarką odpadami medycznymi w województwie katowickim" Projekt wdrożony. Sierpień 1997r.
6. Regionalne Biuro Realizacji Programów Ekologicznych Sp. z o. o. "System zarządzania gospodarką odpadami medycznymi w województwie śląskim" Synteza. Marzec 2000r.
7. Urząd Statystyczny w Katowicach "Rocznik Statystyczny Województwa Śląskiego 2002" Tom I i Tom II.

Mgr inż. Marzena Karuga-Wypior

Instytut Gospodarowania Odpadami Spółka z o.o.
ul. Barbary 21 a
40-053 Katowice
tel. (0-32) 20912 41
e-mail: info@odpady.biz.pl